NIJMEGEN - Onderzoekers van het Radboudumc in Nijmegen hebben een nieuwe techniek ontwikkeld waarmee pathologen lymfoom beter kunnen opsporen. De methode maakt een duidelijker onderscheid tussen ontsteking en een tumor, op basis van klonen van bepaalde receptormoleculen op witte bloedcellen.
Lymfeklierkanker is een verzamelnaam voor verschillende ziekten die worden veroorzaakt door een kwaadaardige proliferatie van witte bloedcellen in de lymfeklieren. In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 3600 mensen de diagnose lymfoom. Vijftien procent van de gevallen betreft Hodgkin-lymfoom, de rest bestaat uit verschillende vormen van non-Hodgkin-lymfoom. Een belangrijk symptoom zijn vergrote lymfeklieren, maar ze kunnen ook vergroot zijn door een ontsteking.
Voor de diagnose is het daarom van belang dat een patholoog in een biopsie van een lymfeklier onderscheid kan maken tussen ontsteking en kanker. “In feite kunnen we dit al twintig jaar”, zeggen wetenschappelijk onderzoeker Blanca Scheijen en klinisch moleculair bioloog bij Pathologie Patricia Groenen. “Maar de methode waarmee we deze bepaling uitvoeren heeft een grote ontwikkeling doorgemaakt. We hebben nu een nieuwe methode opgezet die meer informatie geeft dan de huidige standaardmethode.”
De analyse is gebaseerd op de DNA-code van receptormoleculen op witte bloedcellen. Verschillende witte bloedcellen hebben verschillende soorten van die moleculen, elk met zijn eigen unieke code in het DNA. Bij kanker groeit een enkele witte bloedcel uit tot een tumor. De cellen in een tumor hebben dus allemaal hetzelfde receptormolecuul en dus dezelfde DNA-code, deze cellen vormen in feite een kloon. Bij een ontsteking daarentegen zal de variatie in deze moleculen veel groter zijn. DNA-analyse bepaalt of een biopsie een ontsteking of een tumor bevat op basis van de diversiteit van de receptormoleculen.
In de conventionele methode die wereldwijd wordt gebruikt, kijken laboratoriumspecialisten naar deze variatie op basis van de lengte van DNA-fragmenten, die de informatie voor receptormoleculen bevatten. De nieuwe test met zogenaamde next-generation sequencing analyseert het genetisch materiaal in meer detail. Blanca Scheijen licht de voordelen toe: “We laten zien dat deze nieuwe techniek zowel specifieker als gevoeliger is dan de huidige methode. Met name bij Hodgkin-lymfoom zien we een drie tot vier keer betere identificatie van unieke DNA-codes. Zo kunnen we in meer gevallen de tumorcellen opsporen. Bovendien is er minder biopsiemateriaal nodig.”
De nieuwe methode, die is ontwikkeld binnen het Europese netwerk EuroClonality, komt waarschijnlijk komend jaar beschikbaar voor standaarddiagnostiek bij het Radboudumc. Daarnaast werkt het Europese netwerk samen met een bedrijf aan een kant-en-klare kit voor deze diagnostische test, zodat de methode eenvoudig kan worden uitgerold naar andere ziekenhuizen.
De nieuwe technologie biedt nog een voordeel. Scheijen: “Niet alleen is het beter om het verschil te zien tussen een ontsteking en een tumor. Als een patiënt naar het ziekenhuis komt met klachten die wijzen op een terugkeer van de ziekte, kunnen we ook duidelijker onderscheiden of de oude tumor is teruggekeerd of dat er een nieuwe vorm van lymfeklierkanker is ontstaan. Dat maakt veel verschil, want een nieuwe tumor vereist doorgaans een minder intensieve behandeling. Dit heeft dus grote gevolgen voor het behandelproces en de bijwerkingen voor een patiënt.”
Daarnaast kan een bredere DNA-analyse helpen bepalen waarom sommige patiënten goed reageren op een bepaalde behandeling en andere in de toekomst niet. Scheijen: “Er zijn grote verschillen tussen verschillende soorten lymfoom. Dit maakt het toepassen van voorspellende diagnostiek bij deze vorm van kanker lastig. Daarbij kijk je naar specifieke kenmerken van de tumor op basis waarvan een persoonsgericht therapeutisch beleid wordt aangeboden. Deze bredere DNA-analyse is ook in ontwikkeling voor lymfoom.”