Het Leidse iGEM-team 2020 werkt aan een testkit voor infectieziekten.© Publiciteitsfoto

Een tekort aan testcapaciteit is een groot probleem in de coronapandemie. Dat bracht een team van veertien Leidse studenten, die meedoen aan de internationale wedstrijd iGEM, op een idee: waarom ontwikkelen we geen standaard testkit die voor allerlei infectieziekten kan worden gebruikt?

De testkit is niet specifiek bedoeld voor de coronapandemie, zegt teamlid Amber Schonk, masterstudent biomedische wetenschappen. „Corona was slechts de inspiratie. Deze pandemie heeft laten zien dat de behoefte aan zo’n eenvoudige test groot is. Er wordt nu heel veel ontwikkeld specifiek voor corona. Daar kunnen wij als studenten niet tegenop. Maar nieuwe ziektes zullen de kop opsteken. Het zou heel mooi zijn als onze testkit daarvoor gebruikt kan worden.”

De diagnostische test van de Leidse studenten heeft drie voordelen: de snelle reactietijd (binnen een paar uur moet de uitslag bekend zijn), de eenvoud (er zijn geen uitgebreid lab of machines voor nodig, de test kan thuis of bij de huisarts worden afgenomen) en het systeem wordt modulair. „Dat betekent dat het een standaard systeem wordt dat snel omgebouwd kan worden. Het voordeel is dat er dan voorraden kunnen worden aangelegd en de kits gebruikt kunnen worden als ze nodig zijn bij een uitbraak van een ziekte”, legt Schonk uit.

De testkit werkt op basis van DNA of RNA, het ’zusje’ van DNA. Elke infectieziekte heeft een eigen DNA of RNA. Schonk: „Het is vrij eenvoudig om het complete genoom van een ziekte te ontrafelen. Voor corona is dat al in Wuhan gebeurd en het genoom is ook direct met de wereld gedeeld.”

De test die de studenten gaan ontwikkelen, maakt gebruik van twee dingen: een sample (bloed of slijm bijvoorbeeld) van de patiënt met daarin al dan niet het DNA van de ziekte en een zogenaamde ’primer’. Dat is een nagebouwd ’blokje’ specifiek DNA of RNA van de ziekte. „Als dat blokje precies past, dan heeft de persoon de ziekte. Zo’n primer is per ziekte niet al te moeilijk te maken. Het gebeurt lokaal als dat nodig is en behoort niet tot de standaard testkit.”

Het idee van de Leidse studenten klinkt simpel. De vraag is waarom het nooit eerder is bedacht. „Delen van onze test bestaan al. Maar nooit eerder zijn ze gecombineerd tot één modulaire testkit.” Wellicht komt dat omdat de noodzaak hiervoor niet eerder werd gezien in veel landen. „Corona zorgt ervoor dat die noodzaak er wel is nu”, zegt Schonk.

De studente ziet ook mogelijkheden voor ziektes die veel voorkomen in arme landen met weinig laboratoria en testcapaciteit. Ze denkt aan tuberculose, dengue, malaria en lassakoorts. „Zeker bij ziektes die zich snel onder mensen verspreiden is het belangrijk vroeg te testen en daarop maatregelen te nemen”, vertelt Schonk.

De teamleden werken nu aan de theoretische onderbouwing, de voorbereiding voor het labonderzoek en het modelleren. Ook is een van hen bezig met het aanvragen van een patent. Schonk: „We hopen dat we in juli het lab in mogen om het systeem op te zetten en daarna ziektes te testen. Daar verwachten we zo’n twee maanden voor nodig te hebben. Helaas is het lab nu gesloten. Wanneer we er weer in mogen, beslist de universiteit.”

iGem (International Genetically Engineered Machine) is een internationale wedstrijd voor studenten die met behulp van synthetische biologie nieuwe producten en diensten bedenken voor bijvoorbeeld industrie, milieu en gezondheid. Het Leidse team van vorig jaar viel in de prijzen met een eiwit dat gebruikt kan worden om brandwonden te genezen.

Wil je dagelijks alle hoogtepunten uit het nieuws in je inbox?